سلولهای زامبی Senescent cells
دکتر درسا وفایی
.
.
تعریف سلولهای زامبی
سلولهای زامبی یا سلولهای سنسنت (Senescent cells) قابلیت تقسیم سلولی را از دست داده اند و نمی توانند مانند سلولهای طبیعی رشد کنند.
نحوه ایجاد سلولهای زامبی
برخی سلولهای طبیعی بدن در اثر آسیب‌های مختلفی از جمله آسیب بهDNA ، نقصان عملکرد میتوکندری و … به سلول زامبی تبدیل می شوند یعنی بجای اینکه از بین بروند، در بدن باقی می‌مانند مواد شیمیایی التهابزا ترشح کنند.
.
در افراد جوان‌تر، سیستم ایمنی طی فرآیندی به نام آپاپتوز (Apoptosis) به پاکسازی موثر سلولهای پیر و زامبی از بدن می‌پردازد، اما با افزایش سن، کارآیی این فرآیند کاهش می‌یابد و سلولهای زامبی در بدن تجمع می‌کنند.
تجمع سلولهای زامبی می‌تواند بیماریها و عوارض مزمن شونده ای ایجاد نمایند از جمله التهابات مزمن مرتبط با افزایش سن مانند بیماری‌های کلیوی و قلبی، دیابت، سرطان و زوال عقل و حتی پیری پوست.
.
.
سلولهای زامبی و پیری پوست
سلولهای زامبی با تخریب و کاهش تولید کلاژن و الاستین، انعطاف‌پذیری و استحکام پوست را کاهش می دهند. از طرف دیگر با ایجاد التهاب مزمن میزان و شدت بروز چین و چروک و لکهای پوستی افزایش می باید.
.
پیشگیری از تشکیل سلولهای زامبی در پوست و مقابله با آنها
پیشگیری از تشکیل سلولهای زامبی در پوست می‌تواند به کاهش پیری و حفظ سلامت پوست کمک کند. راهکارهایی جهت پیشگیری از تشکیل سلولهای زامبی:
1.استفاده از مواد سنولیتیک: مواد سنولیتیک قادر به پاکسازی سلولهای سنسنت بدون آسیب رساندن به سلولهای سالم هستند. نمونه‌هایی از مواد سنولیتیک شامل ترکیبات طبیعی مانند کوئرستین (Quercetin) و فیستین (Fisetin) می‌باشند. عصاره گیاهی رز آلپی نیز همین خاصیت را دارا می باشد. این ترکیبات در مواد غذایی مختلف مانند توت‌ها، سیب‌ها و سبزیجات نیز یافت می‌شوند.
2.محافظت از پوست در برابر آسیب‌های محیطی: قرار گرفتن در معرض نور خورشید، آلودگی هوا و مواد شیمیایی مضر می‌تواند به تشکیل سلولهای زامبی کمک کند. استفاده از کرم‌های ضدآفتاب با SPF بالا و محصولات حاوی آنتی اکسیدانها با مهار رادیکالهای آزاد می‌تواند به کاهش آسیب‌های محیطی و کاهش تولید سلولهای زامبی کمک کند.
3.رژیم غذایی سالم: مصرف مواد غذایی سرشار از آنتی‌اکسیدان‌ها می‌تواند به کاهش استرس اکسیداتیو و جلوگیری از تشکیل سلولهای زامبی کمک نماید. ویتامین C، ویتامین E، رزوراترول و کاروتنوئیدها نمونه‌هایی از آنتی‌اکسیدان‌های مفید هستند.
4.لیزر درمانی : لیزرهای درمانی مانند لیزر فرکشنال و لیزر جوان‌سازی پوست می‌توانند به پاکسازی و تحریک تجدید سلولی پوست کمک کنند. این درمان‌ها می‌توانند سلولهای زامبی را هدف قرار دهند و باعث تحریک تولید سلولهای جدید و سالم شوند.
5.ورزش منظم: ورزش منظم با بهبود گردش خون و کاهش التهاب می‌تواند به کاهش تشکیل سلولهای زامبی منجر شود.
6.استفاده از محصولات ترمیم‌کننده: محصولات ترمیم‌کننده پوست مانند کرم‌های حاوی رتینوئیدها، پپتیدها و اسیدهای هیالورونیک می‌توانند به بازسازی و ترمیم بافت‌های آسیب‌دیده کمک کنند و سلولهای زامبی را کاهش دهند.
7.مراقبت‌های تخصصی پوستی: در موارد پیشرفته‌تر، با استفاده از درمان‌های پیشرفته‌تر مانند میکرونیدلینگ (Microneedling)، پیلینگ شیمیایی (Chemical Peeling) و تزریق PRP (پلاسمای غنی از پلاکت) می‌تواند به بهبود وضعیت پوست کمک کند.
.
مواد سنولیتیک
مواد سنولیتیک (Senolytic) دسته‌ای از داروها و ترکیبات هستند که به طور خاص سلولهای سنسنت (پیر) را هدف قرار می‌دهند و آنها را از بین می‌برند. این مواد به کاهش اثرات پیری سلولی و بهبود سلامت کلی بدن کمک می‌کنند. اصطلاح علمی و انگلیسی این مواد “Senolytics” است.
سنولیتیک‌ها از طریق مکانیسم‌های مختلفی عمل می‌کنند، از جمله:
• تحریک آپاپتوز: سنولیتیک‌ها می‌توانند فرآیند آپاپتوز (مرگ برنامه‌ریزی شده سلولی) را در سلولهای سنسنت تحریک کنند و باعث از بین رفتن آنها شوند.
• کاهش التهاب: این مواد می‌توانند التهاب مزمن ناشی از سلولهای سنسنت را کاهش دهند و به بهبود وضعیت بافت‌ها کمک کنند.
مثالهایی از مواد سنولیتیک طبیعی:
• کوئرستین (Quercetin): یک فلاونوئید گیاهی که در میوه‌ها و سبزیجات یافت می‌شود و دارای خواص سنولیتیک است.
• فیستین (Fisetin): یک فلاونوئید دیگر که در توت‌ها، سیب‌ها و سبزیجات یافت می‌شود و به عنوان یکی از قوی‌ترین سنولیتیک‌های طبیعی شناخته می‌شود.
• تافلاوین (Theaflavin): ترکیبی که در چای سیاه یافت می‌شود و فعالیت سنولیتیکی دارد.
این مواد می‌توانند به کاهش تجمع سلولهای سنسنت و بهبود سلامت پوست و سایر بافت‌ها کمک کنند.
.
سلولهای زامبی مفید هم هستند؟
بله، در برخی مواقع سلولهای زامبی می‌توانند نقش‌های مفیدی نیز ایفا کنند. هرچند تجمع بیش از حد آنها می‌تواند مشکلاتی ایجاد نماید، اما وجود آنها در مقادیر کنترل شده می‌تواند مزایایی نیز داشته باشد:
1.محافظت در برابر سرطان: سلولهای سنسنت می‌توانند از تبدیل سلولهای آسیب‌دیده به سلولهای سرطانی جلوگیری کنند. با توقف تقسیم سلولی، این سلول‌ها می‌توانند به عنوان یک مکانیسم محافظتی برای جلوگیری از تکثیر سلولهای غیرطبیعی و سرطانی عمل کنند.
2.ترمیم زخم: سلولهای سنسنت می‌توانند به فرآیند ترمیم زخم کمک کنند. این سلول‌ها می‌توانند عواملی ترشح کنند که تحریک رشد و تجدید سلولی در نواحی آسیب‌دیده را تسهیل می‌کنند و به بهبود سریع‌تر زخم‌ها کمک می‌کنند.
3.پیشگیری از تکثیر سلولهای آسیب‌دیده: سلولهای سنسنت می‌توانند از تکثیر سلولهای آسیب‌دیده و انتشار آسیب به سایر بخش‌های بدن جلوگیری کنند. این مکانیسم می‌تواند به حفظ سلامت کلی بدن کمک کند.
بنابراین، در حالی که تجمع بیش از حد سلولهای زامبی می‌تواند به مشکلاتی منجر شود، وجود آنها در مقادیر کنترل شده می‌تواند به بهبود سلامت و جلوگیری از مشکلات جدی کمک کند.
.
برگرفته از تحقیقات دانشگاه های Minnesota، Dundee انگلستان، Santa Barbara کالیفرنیا، انستیتو نانوبیوتکنولوژی John Hopkins و مرکز تحقیقات سرطان انگلستان
دیدگاهتان را بنویسید