مقاله نشریه ایرنکازمتیکا

نکات و ملاحظات استفاده از پروبیوتیکها بعنوان ماده موثره

در محصولات مراقبت از پوست

.

دکتر درسا وفایی

نشریه اخبار پزشکی

ویژه نامه ایرانکازمتیکا

1403

.

میکروبیوم یا فلور نرمال پوست شامل باکتریها، قارچها، مخمرها، مایتها و حتی ویروسهایی می باشد که بصورت مسالمت آمیز با انسان بر روی پوست او زندگی می نمایند. در مطالعات بسیاری نقش حیاتی میکروبیوم در حفظ سلامتی و زیبایی پوست اثبات شده است.

میکروارگانیسمهای مفید پوست اولین خط دفاعی علیه عوامل محیطی تهاجمی، ترکیبات سمی و میکروارگانیسمهای بیماریزا هستند. از مهمترین نقشهای میکروبیوم می توان به تقویت سیستم ایمنی پوست، دفاع علیه عوامل بیماریزا و ایجاد سد رطوبتی و کاهش TEWL اشاره نمود.

عدم تعادل در میکروبیوم می تواند ناشی از کاهش تعداد یا کاهش تنوع میکروارگانیسمهای مفید پوست باشدکه منجر به ازدیاد میکروارگانیسمهای بیماریزا، ایجاد نقصان در عملکرد سیستم ایمنی پوست، التهاب و به تبع آن کاهش رطوبت پوست، ایجاد آکنه، لک، اگزما، رزاسه و حتی بروز علائم پیری پوست و سوریازیس می گردد.

عوامل مختلفی مانند شوینده های قوی، آنتی بیوتیکهای موضعی، تغییرات pH و … می توانند میکروبیوم پوست را از تعادل خارج نمایند که به این حالت Dysbiosis گفته می شود.

از سال 1912 که ایده باکتری تراپی با مصرف موضعی Lactobacillus bulgaricus جهت درمان آکنه مطرح شد تاکنون دانشمندان در حال تحقیق و بررسی سویه های مختلف پروبیوتیکها و فرمولاسیون آنها بوده اند.

نکته مهم، زنده و فعال بودن پروبیوتیک (در هنگام استفاده بر روی پوست) می باشد.

باکتریهای مفید پوست با تولید باکتریوسینها و اسیدهای چرب رشد پاتوژنها را محدود می نمایند، با افزایش سنتز لیپیدها و پروتئینها در هیدراتاسیون پوست نقش دارند، به سلولهای ایمنی پوست (سلولهای لانگرهانس و T cell ها) برای پاسخ ایمنی متعادل آموزش می دهند که بین پاتوژنهای مضر و ترکیبات بی ضرر تفاوت قائل شوند تا از ایجاد التهاب بیش از حد جلوگیری گردد و از طرفی پوست در برابر عوامل استرسزای محیطی مختلف مقاوم باشد در نتیجه ترکیبات التهابزا مانند اینترلوکینها، TNFها و هیستامینها به میزان مناسبی تولید می شوند.

در راستای حفظ سلامتی و تعادل میکروبیوم پوست و بهره مندی از فواید آن برای سلامت و زیبایی پوست، هم می توان از فرآورده های پروبیوتیک خوراکی استفاده کرد هم از فرآورده های موضعی. البته از آنجا که محل هدفمند اثربخشی پروبیوتیکها روی پوست می باشد، طبق مطالعات، دانشمندان استفاده از فراورده های موضعی را ارجح می دانند.

علاوه بر اثربخشی عمومی پروبیوتیکها، سویه های مختلف دارای اثرات تخصصی اثبات شده ای در بهبود سلامت و زیبایی پوست می باشند. برخی با مهار آنزیم تیروزیناز در کاهش لکها و حتی پیشگیری و بهبود ملاسما نقش دارند و حتی با تولید ترکیباتی خاص باعث تخریب ملانین بیش از حد تولید شده می گردند، برخی با مهار MMP1 اثر جوانسازی دارند، بعضی با خاصیت محافظت در برابر UV از آسیب به DNA جلوگیری می کنند و برخی مهار کننده ROS هستند. با تولید باکتریوسینها، کاهش التهاب و ممانعت از رشد بی حد سویه های پاتوژن P. acnes در پیشگیری وکنترل آکنه نقش مفیدی ایفا می نمایند.

با توجه به مزایای غیرقابل انکار پروبیوتیکها بر سلامت و زیبایی پوست و ضرورت استفاده از محصولات مراقبت از پوست به نحوی که پروبیوتیک بصورت زنده و فعال به پوست برسد، انتخاب سویه ها، تعداد هر یک از سویه ها، نحوه فرمولاسیون، انتخاب دیگر ترکیبات فرآورده و آنالیزهای اثربخشی و ایمنی بسیار مهم و چالش برانگیز می باشند.

بعنوان مثال لاکتوباسیلوسها تیروزیناز را مهار می نمایند، ،Lactobacillus plantarum و Lactobacillus acidophilus با ممانعت از تخریب کلاژن، مانع از پیری زودرس می گردند.

تعداد پروبیوتیکها نیز بسیار مهم می باشد.

با توجه به اینکه از نظر اثربخشی تفاوتی بین یک سویه خاص بعنوان فلور نرمال یا پروبیوتیک نیست، جلوگیری از عدم تعادل میکروبیوم، حالت پیشگیرانه و استفاده از محصولات پروبیوتیک، حالت درمانی دارد.

برخی ترکیبات مانند پرزرواتیوها، الکلها، اسیدها و… می توانند باعث ازبین رفتن فلور نرمال (برخی سویه ها یا تمامی سویه ها) گردند پس با فرمولاسیون محصولاتی که اصطلاحا Microbiome Friendly می باشند می توانیم از آسیبی که خود محصولات مراقبت از پوست می توانند به میکروبیوم وارد نمایند جلوگیری نماییم. این محصولات فاقد ترکیبات از بین برنده سویه های مفید فلور نرمال می باشند و از طرفی حاوی پریبیوتیکها، پروبیوتیکها و یا پستبیوتیکها می باشند.

از آنجایی که پریبیوتیکها و پستبیوتیکها مانند پروبیوتیکها میکروارگانیسمهای زنده نیستند، فرمولاسیون محصول با آنها بسیار کم چالش تر می باشد.

در فرمولاسیون پروبیوتیکها از تکتنیک Microencapsulation بهره برده می شود. پروبیوتیکها را میکروکپسوله می نمایند تا عمرقفسه ای و فعالیت زیستی پروبیوتیکها افزایش یابد. بدین صورت که باکتریها را در بستری از ماتریکس محافظ از جنس بیوپلیمرها یا لیپیدها قرار می دهند.

رطوبت باعث می شود میکروارگانیسمهای زنده خشک شده (Freeze Dried)، هیدراته گردند، رشد کنند و نهایتا از بین بروند در نتیجه فرمولاسیونها باید بر پایه روغن باشند تا کمتر در تماس با آب قرار گیرند. مسئله اصلی اینجاست که باید مطمئن گردند میکروارگانیسمها بعد از استفاده روی پوست و خروج از فاز روغن از نظر بیولوژیکی و متابولیکی فعال گردند تا به اثربخشی با نتایج مطلوب دست یافته شود.

انتخاب پرزرواتیوها و دیگر ترکیبات محصول پروبیوتیک نیز بسیار چالش برانگیز است و باید مبتنی بر آزمایشات و مطالعات فراوانی باشد.

علاوه بر فرمولاسیون، انبارش محصولات نیز بسیار حائز اهمیت هستند. یکی از چالشهایی که فرمولاتورها در ارتباط با بررسی Safety مواجه می باشند قواعد Regulatory مربوط به آنالیز و ثبت محصولات می باشد. زیرا که محصولات حاوی پروبیوتیکها با توجه به تعداد بسیار بالای آنها از نظر USP 61 و USP 62 (آنالیز میکروبی بصورت کمی و کیفی) مردود محسوب می شوند و پرزرواتیوهای مورد استفاده در آنها در Challenge Test USP 51 ممکن است قبول نگردد. پس برای محصولات پروبیوتیک موضعی قواعد جداگانه ای باید وضع گردد.

با وجود تمامی این چالشها، تاثیرات اثبات شده پروبیوتیکها در سلامت و زیبایی پوست، دانشمندان را به مطالعه و تحقیقات بیشتر و رسیدن به فرمولاسیونهای موضعی میکروبیوم دوست حاوی پروبیوتیک زنده و فعال سوق می دهد.

.

.

.