گلیکاسیون (گلایکیشن) Glycation
دکتر درسا وفایی
تعریف گلیکاسیون
گلیکاسیون به معنی اضافه شدن یک کربوهیدرات (قند) به یک بیومولکول مانند پروتئین، لیپید یا DNA
می باشد. این فرایند بصورت غیرآنزیمی رخ می دهد.
گلیکاسیون یکی از مکانیسمهای اندوژن (با منشاء درونی) پیری محسوب می شود که به طور خود به خود با گذشت زمان و همچنین به صورت پاتولوژیک (بیمارگونه) در اثر دیابت و التهاب رخ می دهد.
از حدود بیست سالگی این فرایند خود بخود آغاز می گردد و با افزایش سن شدت می گیرد. البته بدن هوشمند ما تا حدی می تواند با آن مقابله نماید.
به ترکیبات حاصل از گلیکاسیون AGEs (Advanced Glycation End products) گفته می شود که شامل پروتئینها، لیپیدها یا حتی نوکلئوتیدهایی هستند که به دلیل اتصال مولکولهای قند به آنها، کارایی و خاصیت خود را از دست داده اند.
عوارض گلیکاسیون
گلایکشین در بافتهای مختلف عوارض متفاوتی ایجاد می نماید:
در پوست باعث ظهور علائم پیرپوستی می گردد.
در بافت استخوانی احتمال شکستگی افزایش می باید.
باعث سختی جداره عروق شده احتمال افزایش فشار خون شدت می پذیرد.
در چشمها می تواند عامل ایجاد کاتاراکت یا آب مروارید گردد.
حتی می توانند در بروز آلزایمر دخیل باشد.
در عملکرد عضلات نیز اختلال ایجاد می نماید.
بطور کلی می توان گفت که گلیکاسیون یکی از مکانیسمهای اصلی بروز عوارض پیری و دیابت می باشد.
در بسیاری از بیماری های دژنراتیو* ناشی از افزایش سن، AGE ها به شدت در بافت ها و اندام ها انباشته
می شوند.
*بیماریهای دژنراتیو (Degenerative) به گروهی از بیماری‌ها گفته می‌شود که در اثر فرسایش یا تخریب تدریجی سلولها و بافتها ایجاد می‌شوند.
عوارض پوستی گلیکاسیون
در گلیکاسیون با اتصال مولکولهای قند به دو یا چند فیبر کلاژن، شبکه منظم و مستحکمی که فیبرهای کلاژن در لایه درم پوست تشکیل داده اند بهم می ریزد و بدین ترتیب انسجام، استحکام و الاستیسیته پوست تحت تاثیر قرار می گیرد.
گلیکاسیون الاستین را نیز تخریب می نماید.
چه قندهایی عامل گلیکاسیون هستند؟
در پروسه گلیکاسیون ، مولکولهای گلوکز و فروکتوز به اسیدآمینه های پروتئینها، لیپیدها یا نوکلئوتیدها متصل می گردند.
فروکتوز نقش پررنگ تری در گلیکاسیون ایفا می نماید بنابراین در مصرف میوه های شیرین باید تعادل را رعایت نمود و از مصرف آبمیوه های شیرین (حتی طبیعی) بر حذر بود.
جدول مقایسه مقادیر فروکتوز میوه جات و سبزیجات مختلف
عوامل تشدید کننده گلیکاسیون
سبک زندگی کم تحرک، رژیم غذایی پرکالری وحاوی گلوکز و فروکتوز بالا و افزایش مصرف مواد غذایی فرآوری شده این روند تخریبی را تسریع می نمایند. از طرف دیگر اشعه UV نیز محرک گلیکاسیون می باشد.
پیشگیری از گلیکاسیون
از طرق زیر می توانیم با تخریب ناشی از گلیکاسیون مقابله کنیم:
بطور کلی می توان گفت بهبود سبک زندگی و داشتن یک Life Style سالم و متعادل (تغذیه، میزان فعالیت، خواب، خودآگاهی و …) به همراه یک روتین پوستی مناسب می تواند بطور قابل ملاحظه ای از عوارض گلیکاسیون و بروز علائم پیری پیشگیری نماید، عملکرد سلولها و بافتها و بطور کلی سلامتی و زیبایی فرد را بهبود ببخشد.
اکتیوهای مقابله کننده با گلیکاسیون:
آنتی اکسیدانهای طبیعی می توانند نقش مهمی در جلوگیری از پیری پوست از طریق جذب متیلگلیوکسال Methylglyoxal (MGO) ایفا نمایند.MGO یک ترکیب واکنش پذیر است که به پروتئینهای پوست متصل شده، باعث گلیکاسیون آنها شود. این فرایند منجر به تشکیل محصولات نهایی گلیکاسیون پیشرفته (AGEs) می شود که به پیری زودرس و کاهش انعطاف پذیری پوست منجر می گردد. به عنوان مثال، ترکیباتی مانند ویتامین C، ویتامین E و فلاونوئیدها می توانند به طور موثری MGO را جذب کرده و از آسیبهای ناشی از آن جلوگیری نمایند.*
* The inhibitory effects of natural antioxidants on protein glycation as well as aggregation induced by methylglyoxal and underlying mechanisms.
Liu H, Huo X, Wang S, Yin Z.
Colloids and Surfaces B: Biointerfaces. 2022 Apr 1;212:112360.
دیدگاهتان را بنویسید